Shabat.am-ը շարունակում է իր «Շաբաթը՝ քաղաքական գործչի հետ» խորագիրը, որի շրջանակներում փորձելու ենք ներկայացնել մեր քաղաքական գործիչներին մի փոքր այլ տեսանկյունից, զրուցել նրանց հետ քաղաքականությունից  դուրս  այլ  թեմաներից ևս:

Մեր հյուրն այս անգամ ՀՀ երրորդ օմբուդսմեն, «Համախմբում» կուսակցության վարչության անդամ Կարեն Անդրեասյանն է, ով հանդիպմանը եկել էր իր երեք երեխաների՝ դստեր ու որդիների հետ: 12-ամյա Արեսն ու 10-ամյա Ռոբերտը ուզում են ընտրել իրավաբանի մասնագիտոթյունը, իսկ 5-ամյա Սուսաննան պարուհի է երազում դառնալ: Տղաները միայն մասնագիտության հարցում չեն ուզում նմանվել իրենց հայրիկին. վերջինս, երեխաների բնորոշմամբ, արդար է, խելացի ու բարի: 

-Պարոն Անդրեասյան, ամիսներ առաջ Ձեր հրաժարականը անակնկալ էր, ինչպես և մեծ անակնկալ էր Ձեզ՝ Համախմբան կազմում տեսնելը: Ի՞նչ այլ անակնկալներ եք Դուք պատրաստում հանրության համար, էլ ինչ պիտի կարող է սպասել Ձեզանից հասարակությունը:

-Վերջապես իշխանությունը փոխենք ու նորմալ երկիր դարձնենք: Ինձ թվում է, դա ամենամեծ անակնկալն է, որ կարելի է սպասել: Մենք աշխատում ենք, որ այդ մեծ անակնկալը բոլորիդ մատուցենք:

-Դուք համախմբվել եք այնպիսի կուսակցության շուրջ, որի հետևում շարունակաբար տեսնում են Ռոբերտ Քոչարյանին, սա որևէ ձևով Ձեզ չի՞ կաշկանդում՝ հաշվի առնելով հասարակության ոչ միանշանակ վերաբերմունքը նրա անձի նկատմամբ: Եվ, վերջիվերջո, կարո՞ղ եք բացառել, որ մի օր ճանապարհ կանցնեք նրա հետ:

-Երբ որևէ մեկը միանա, կամ մեր հետևում լինի, կամ մեզ աջակցի, մենք երբեք չենք թաքցնի դա, համենայնդեպս ես անձամբ խոստանում եմ երբեք չթաքցնել: Այս պահին Ռոբերտ Քոչարյանը որևէ առնչություն չունի կուսակցության հետ: Եթե երբևէ ունենա, ես ձեզ առաջինը կհայտարարեմ այդ մասին: Այդ միտքը շարունակաբար պտտում է իշխանությունը իր գործակալների, իր վարձված լրատվամիջոցների, իր վարձված, այսպես ասած, ընդդիմադիրների կողմից, որպեսզի ցույց տա՝ իբր մեր կուսակցությունը կարող է հասարակության հետ անկեղծ չլինել: Մեր կուսակցությունում ոչ մեկ բարդույթավորված չէ որևէ անձի հետ ապագա կամ անցյալ հնարավոր հարաբերություններով, կապով, բայց ստախոս մեր կուսակցությունում գոնե ես չեմ ճանաչում:  Եվ ովքեր տարածում են նման լուրեր, նրանք էլ հիմնականում հենց սիրում են խաբել ժողովրդին, հետևաբար, պետք չէ նրանց հավատալ:

-Հանգստյան օրերն անցկացնելու ավանդական տարբերակ ունե՞ք, կա՞ մի բան, որ պարտադիր է Ձեր առօրյայում աշխատանքային ժամերից հետո:

-Միասին շատ զբոսնում ենք քաղաքում, հատուկ ինչ-որ բաներ չենք անում:

-Ձեր հարցազրույցներից մեկում անկեղծացել եք. «Ես եղել եմ իրավաբան, իրավապաշտպան, բայց ոչ մի անգամ նման հաճույք չեմ ստացել, որքան այս աշխատանքից, երբ քո գործը մարդուն օգնելն է»: Հիմա չե՞ք կարոտում Ձեր աշխատանքը:

-Կարոտում եմ, բայց ես զիջել եմ ավելի փոքր հնարավորությունը՝ հանուն մեծ գաղափարի: Մինչև օմբուդսմեն դառնալը կարողացել եմ օգնել 10 մարդու, որպես օմբուդսմեն՝ 1000 մարդու, բայց եթե ռեալ իշխանությունը գա իմ ու իմ գաղափարակիցների ձեռքը, ես կօգնեմ 100.000-ին: Այնպես որ, ես պատրաստ էի զոհաբերել փոքրը՝ չնայած թանկ փոքրը ավելի մեծին ձգտելու և հասնելու համար:

-Ձեր կինը մասնագիտությամբ ևս իրավաբան է, դուք համակուրսեցիներ եք եղել, ինչպե՞ս են խաչվել Ձեր ճանապարհները: Նրա հատկապես ո՞ր հատկանիշն է Ձեզ մշտապես հիացրել:

-Ամենաշատը սիրում են նրա շատ ողջամիտ ու խելացի լինելը, որը հենց առաջին կուրսից նկատել եմ. սկզբում որպես կուրսընկեր էր հիացնում իր խելքով, հետո արդեն որպես գործընկեր, որպես մայր, որպես կին: Ինձ համար ինտելեկտն ամենագնահատելի հատկանիշներից է: Կինս ամենաբարձր միավորներ էր ստացել ընդունելության քննություններին, բոլորս գիտեինք, որ ոմն Եվա Առաքելյան միակ 60 միավոր հավաքածն էր՝ այսինքն անթերի էր հանձնել: Այն տարիներին շատ էր կոռուպցիան այդ համակարգում, բոլորս ուզում էինք հասկանալ, թե նա ում երեխան է, որ ստացել է այդքան բարձր միավորներ: Եվ առաջին  հարցը հումորով տվեցի նրան. «բարև՛, քո պապան ի՞նչ է աշխատում» (ծիծաղում է): Այդպես ենք ծանոթացել: Պարզվեց՝ շատ համեստ կարողությունների տեր ընտանիքից էր Եվան և հետևաբար դրանք ուղղակի իր ջանքերն էին, իր շնորհքը, բացարձակ առանց որևէ հովանավորության նա հավաքել էր 60, ես` 59 միավոր: Այնպես որ նույնիսկ ուսանողական տարիներից սկսած իր մոտ առաջադիմությունն ավելի հաջող էր:

-Երկու իրավաբան մեկ ընտանիքում՝ յուրաքանչյուրը գիտի իր իրավունքներն ու պարտականությունները ու մինչև վերջ կարող է պաշտպանել դրանք, հետաքրքիր է՝ ինչպիսի՞ հագուցալուծում են ունենում Ձեր վեճերը, բանավեճերը և ունենո՞ւմ եք արդյոք վեճեր:

-Անպայման ունենում ենք վեճեր և դրանք համարյա անցնում են դատական լսումների տեսքով՝ ամեն մեկն ունենում է իր հստակ փաստարկները: Մի քիչ տանը կանոններն են շատ, երևի երեխաները դրանից կարող են տուժել կամ բողոքել: Չափից դուրս կանոնավոր ընտանիք է այդ իմաստով՝ ամեն ինչ, այսպես ասած, ներքին օրենսդրությամբ կարգավորված (ծիծաղում է):Չնայած, տատիկ-պապիկները խախտում են այդ բոլոր կանոնները, հատկապես իմ մայրը չի ենթարկվում մեր ոչ մի ընտանեկան օրենքներին, և երեխաները իր հետ գոնե մոռանում են մեր իրավաբանական ընտանիքի մասին:

-Ինչո՞վ են զբաղվում Ձեր երեխաները, մեկ անգամ նշել եք, որ մեծ նվեր կհամարեք, եթե Ձեր երեխաներից մեկը իրավաբան դառնա: Նրանցից որևէ մեկը ունի՞ հետաքրքրություն այդ մասնագիտության նկատմամբ:

-Տղաներիցս Ռոբերտն էր ժամանակին ուզում իրավաբան դառնալ, բայց ես հիմա փորձում եմ նրանց ուղղորդել դեպի տեխնիկական կրթություն, բնական գիտություններ՝ մաթեմատիկա, ծրագրավորում, ֆիզիկա կամ քիմիա: Դրանք համաշխարհային մասնագիտություններ են, իրավաբանի մասնագիտությունը պարտադրում է աշխատանքը հենց կրթություն ստացած երկրում: Տեխնիկական գիտություններով զբաղվող մարդիկ ավելի առաջ են գնում այսօր, դրա համար եթե ժամանակին նույնիսկ ասել եմ, որ կուզեի իրավաբան լինեին, հիմա փոշմանում եմ, կուզեի, որ ավելի կոնկրետ գիտություններով զբաղվեն: Աղջիկս՝ Սուսաննան, դեռ մանկապարտեզ է գնում, երկու տղաներս էլ՝ Արեսն ու Ռոբերտը  «Քվանտ» են արդեն ընդունվել: Շատ դժվարությամբ Ռոբերտն այս տարի ընդունվեց, իր համար մեծ փորձություն էր՝ մի քանի փուլերով քննություն, մի անգամ չստացվեց, բայց վերջում հաղթահարեց:

-Երբ հրաժարական ներկայացրիք, շատ էին ափսոսանքի խոսքերը, Ձեզ, կարծես թե, մարդիկ սիրում էին, կարելի է ասել՝ վստահում, ի՞նչ էիք զգում հրաժարականից հետո, ո՞րն էր հրաժարականի ամենադժվար մասը, այն հե՞շտ տրվեց Ձեզ:

-Իմիջայլոց, մինչև հրաժարականը չգիտեի, որ այդքան դրական վերաբերմունք կա: Երբ դու պաշտոնավարում ես, մարդիկ երևի շատ ժլատ են լավ բան ասելու մեջ, այնպես որ առաջին զարմանքը, նորությունն այն էր, որ մարդիկ, պարզվում է, լուռ աջակցել էին կամ դրական էին գնահատել որոշ մեր աշխատանքներ: Ամենադժվար պահը այն զգացողությունն էր, որ գործը որոշակիորեն կիսատ մնաց, բայց հետո դա արագ հաղթահարվեց, հասկացա, որ ավելի շատ կարելի է մարդու իրավունք պաշտպանել, եթե քաղաքական իշխանությամբ դա անես, այսինքն մտնես քաղաքականություն, վերցնես իշխանությունը և հարցեր լուծես: Օմբուդսմենը, ճիշտ է, փոքր ծավալներով կարողանում է շատ խնդիրներ լուծել, բայց գլոբալ բան փոխելու համար պետք է քաղաքական իշխանություն, այնպես որ կիսատ թողած գործի մեղքի զգացումը շատ կարճ տևեց՝ մինչև այս իմ նոր կուսակցական ճանապարհի ուրվագծվելը: 

-Իսկ ինչպե՞ս գտաք այդ ճանապարհը, թե՞ Ձեզ գտան այդ ճանապարհին:

-Հրաժարականից հետո տարբեր կուսակցություններ անընդհատ ինձ հանդիպումներ էին առաջարկում իրենց շարքերը համալրելու համար: Կարելի է ասել, գրեթե բոլոր ընդդիմադիր ուժերը առաջարկ արել են միանալու, բայց ես աստիճանաբար եկա դրան, քանի որ չէի պլանավորում զբաղվել քաղաքականությամբ: Այնուհետև հասկացա, որ եթե ուզում ես երկրում փոփոխություն, ուղղակի բիզնեսում կամ ալ տեղ քեզ ռեալիզացնելը քիչ է: Իշխանությունն այնպես է արել, որ դու որպես քաղաքացի, որպես գործարար կամ  բանվոր չես կարող մի բանով պիտանի լինել քո երկրին, պիտի ստիպված մասնակցես քաղաքականությանը, փոխես վիճակը քաղաքական դաշտում, նոր գնաս զբաղվես քո գործով:

Ինձ համար անընդունելի կլիներ մի ուժի միանալ, որտեղ առավոտից իրիկուն հայհոյում են իշխանությանը, բայց կամ ուղղորդվում են հենց այդ իշխանության կողմից, կամ եթե ստանան իշխանություն, ապա գրեթե նույնը կանեն: Կարևոր էր ոչ միայն անկեղծ ընդդիմադիրներին միանալը, այլև թե ինչ կանի իմ կուսակցությունը, երբ հասնի իշխանափոխության: Երկար մտածելուց հետո գտել եմ, որ այս ուժն է, որը ներկայացնում է հենց իմ պատկերացումները կամ հնարավորություն է տալու որպեսզի իշխանության գալու դեպքում, ես չամաչեմ, որ մտել եմ քաղաքականություն և իսկապես կարող եմ ինչ-որ բան փոխել մեր երկրում:

-Քաղաքականության մեջ ընկերներ ունե՞ք, ովքեր են նրանք ու հատկապես ի՞նչն եք կարևորում ընկերության մեջ:

-Քաղաքականության մեջ ընկերներ չունեմ, ես իսկական ընկերներ շատ քիչ ունեմ: Նրանցից միայն մեկն է, որ մասամբ քաղաքականությամբ է զբաղվում, բայց մեծ մասամբ իմ ընկերները գործարար աշխարհում են և նրանք հրապարակային մարդիկ չեն, որպեսզի անունները հնչեցնեմ: Տարբեր մարդկանց հետ ունեմ բարիդրացիական հարաբերություններ: Ընկեր բառը չեմ շռայլում և կարող եմ ունենալ առավելագույնը 4-5 իրական ընկեր կյանքի տարբեր փուլերում, մնացածն ուղղակի լավ ծանոթներ են:  Ընկերության մեջ հատկապես կարևորում եմ ազնվությունը: 

-Դուք մշտապես զուսպ ու կշռադատված վարքագծ եք դրսևորել, հետաքրքիր է՝ ի՞նչը կարող է Ձեզ հունից հանել:

-Ես ինձ երբեք զուսպ կամ կշռադատված չեմ համարել, կարծում եմ, որ էմոցիոնալ ու զգայուն մարդ եմ: Դրա համար հաճոյախոսություն էր Ձեր հարցը. զգայական պահեր հաճախ եմ ունենում և աշխատանքիս մեջ էլ իմ որոշ պոռթկումներ բնավորությանս բռնկուն գծերից է: Մարդկային շփումների մեջ նույնպես հանդարտ մարդ չեմ, օրինակ անարդարությունը ու լկտի սուտը ինձ միանգամից կարող են հանել հունից:

-Ձեր ու նախկին գլխավոր դատախազ Գևորգ Կոստանյանի հարաբերությունները հարթ չեն եղել,  այդ ֆոնին  Ձեր վերջին հարցազրույցում՝ Կոստանյանի մասին հնչեցրած միտքը բավականին հետաքրքիր ընկալվեց: Դուք նշել եք, որ Կոստանյանին համարում եք  արժանի հակառակորդ՝ թե՛ մարդկային, թե՛ մասնագիտական առումով հակառակորդ, որի հետ դրական էր աշխատանքը: Կարո՞ղ ենք եզրակացնել, որ հիշաչար չեք:

-Ես շատ լավ հիշողություն ունեմ, բայց ինձ չար մարդ չեմ համարում: Հետևաբար երբ նույնիսկ ինչ-որ մեկը անում է ստորություն, ժամանակի ընթացքում ինձ մոտ դա սև հետք չի թողնում և սկսում եմ հիշել այդ մարդու մասին միայն լավը: Գևորգը իմ ուսանողական ընկերն է եղել, բայց գործնական հարցերում մենք ունեցանք բազմաթիվ տարաձայնություններ: Ես իրեն միշտ ճանաչել եմ որպես ազնիվ ու ընդհանուր առմամբ դրական մարդ: Ցավում էի, որ նա ստիպված էր լինում իր աշխատանքում հարմարվել օրվա որոշակի իրողությունների հետ: Գրեթե բոլոր բացասական երևույթները, որոնք ես քննադատել եմ դատախազության աշխատանքում, գալիս էին ոչ թե միայն իր անձնական մղումներից, այլ դա այսօրվա արատավոր համակարգի ճնշումը կամ ազդեցությունն է բազմաթիվ աշխատող մարդկանց վրա: Այդ ազդեցությունից ոչ մեկս զերծ չենք եղել, բոլորս էլ որոշակի իմաստով եղել ենք այդ համակարգի զոհը կամ դրանից տուժածը և դրա համար անձնավորված որևէ բան ես երբեք չեմ ունեցել պարոն Կոստանյանի հետ:

-Նույն կերպ ե՞ք նաև վերաբերվում այն գործիչներին, ովքեր ԱԺ-ում բավականին կտրուկ ու սուր քննադատության ենթարկեցին Ձեզ ու Ձեր գործունեությունը: Նրանց ինչպե՞ս կբնորոշեք:

-Նրանցից ոմանց հետ էլ ունեցել ենք լավ մարդկային հարաբերություններ, բայց հետո իրենք իրենց պահեցին ոչ կոռեկտ: Օրինակ, նրանցից մեկն իրեն ներկայացնում էր որպես ընդդիմադիր, բայց ամենկեղտոտ ձևով իրեն պահեց, երբ ես քննադատում էի իշխանություններին: Ես ենթադրում եմ, որ այնտեղ կային կեղտոտ շահեր` նույնիսկ կարող է դրամային: Ես այսօր էլ նյարդայնանում եմ այդ երևույթից՝ երբ ընդդիմադիր են խաղում, բայց նրանք, որպես անձ, այլևս ինձ չեն անհանգստացնում կամ հուզում:

Կային հենց հանրապետականների մեջ քննադատողներ, որոնց մեծ մասին նույնիսկ ոչ թե հիշաչարությամբ, այլ շնորհակալությամբ եմ հիշում, որովհետև իրենց ասածների մեջ եղել է ողջամտության հատիկ: Հանրապետականներից միայն մեկը կար, ում ես նույնիսկ խղճացի իր վարքագծի համար և հիմա էլ եմ խղճում, որովհետև համարում եմ, որ նա զոհ էր ստոր խաղերի: Ամեն անգամ, երբ մարդ եմ տեսնում, ով անում է ստորություն՝ սպասարկելով ինչ-ինչ մարդկանց, ես չեմ չարանում: Այդ մարդկանց, ովքեր ծառայողի վիճակում են, ես միայն խղճում եմ և ուզում, որ կյանքը իրենց էլ օգնի մի մակարդակ ավել բարձրանալ ու ազատվել իրենց այդ կախյալ և տխուր վիճակից:

 Ես հիմա չարացած եմ միայն համակարգային արատների նկատմամբ: Ես չարացած եմ, երբ տեսնում եմ, որ կան փողեր, որոնք գնում են ոմանց գրպանները, իսկ ժողովուրդը սոված է: Ես չարանում են, երբ զինվորները վատ վիճակում են գտնվում, իսկ Հայաստանից գողացված միլիարդներ են արտահոսում: Էս տեսակ չարություններ իմ մեջ կան, բայց անձնավորված չարություն հաստատ չկա…

-2017թ. խորհրդարական ընտրությունները հեռուչեն: Նախ ինչպե՞ս եք գնահատում  «Համախմբում » կուսակցության շանսերը և ինչ կփոխի կուսակցությունն նոր խորհրդարանում:

-Ի՞նչը կարող է Ձեզ երջանկացնել ու կյանքում ինչի՞ համար եք ամենից շատ շնորհակալ:

-Ամենից շատ շնորհակալ եմ երեք երեխաներիս համար: Երբ Հայաստանը դառնա Շվեցարիայի նման երկիր, իսկ իմ երեխաներն էլ այդ երկրում լինեն լավ մասնագետներ, դա ինձ կուրախացնի ամենից շատ: Այդ երկուսի շանսերն էլ տեսնում եմ 10-20 տարի անց:

3 առանձին, մշտական հարցեր՝

-Ի՞նչ  կփոխեիք ամենաառաջինը մեր երկրում, եթե մեկ օրով լինեիք ղեկավար:

- Կբացահայտեմ բոլոր գործակալներին, որոնք ընդդիմության դաշտ են մտել ու մարդկանց խաբում են: Հատուկ ծառայությունների հետ համագործակցող բոլոր ընդդիմադիրներին լուստարցիայի կենթարկեի, որպեսզի գոնե դաշտը մաքրվեր, մնացածն արդեն կհասցնեի հաջորդ օրերին:

 

-Կյանքի ամենամեծ ձախողումը:

 

-«Ա1+»-ի փակումը: Ես այդ ժամանակ աշխատում էի Ինտերնյուզ ՀԿ-ում և ամբողջ մեր էներգիան գնում էր, որպեսզի այնպիսի օրենսդրություն մշակենք, որ որևէ կերպ չվնասվեն անկախ հեռուստաընկերությունները ու մենք աշխատում էինք թե «Ա1+»-ի, թե՛ ՀՌԱՀ-ի հետ ու մեզ թվաց, թե մենք գրեցինք մի օրենք հեռուստատեսության ու ռադիոյի մասին, որով արդեն պաշտպանված են բոլոր հեռուստաընկերությունները: Օրենքի ընդունումը եղավ դեկտեմբերին, ապրիլին «Ա1+»-ը փակվեց ու դրանից հետո ես դուրս եկա աշխատանքից, որովհետև խոր հիասթափություն էր և ես համարում էի դա նաև իմ անձնական ձախողումը, որ այնքան միամիտ ենք եղել, որ մեզ թվացել էր, թե այդ օրենքով հնարավոր կլիներ պահպանել, այսինքն բավարար չէինք մտածել, լավը չէր մեր օրենքը, որով կարողացան փակել «Ա1+»-ը: