Ղարաբաղա-ադրբեջանական շփման գծում՝ Մարտակերտում, հերոսի մահով զոհված 19-ամյա կրտսեր սերժանտ Ռոբերտ Աբաջյանի տանն եմ: Ռոբերտի ընտանիքը բազմանդամ է ու նրանցից յուրաքանչյուրն այնքան լուսավոր ու հարազատ է, որ կարծես հարցազրույցի եկած չլինեմ:

Սեղանի շուրջ են հայրը, մայրը, պապիկը, տատիկը, եղբայրը, հորաքույրը, ընկերները, վերջում նրանց է միանում ընտանիքի կրտսերը՝ մոտ 2-ամյա Գևորգը, ում Ռոբերտը Գևսիկ է կոչել:

Ողջ զրույցի ընթացքում Ռոբերտի հայրը՝ պարոն Ալեքսանդրը, անընդհատ մոտենում է պատուհանին ու վարագույրը բացելով, դուրս նայում, կարծես սպասում է…

Թվում է, թե զրույցը պիտի ծանր սկսվի ու ավարտվի, բայց, զարմանալիորեն, ընթացքում հասկանում եմ, որ Ռոբերտի մասին տխրելով չի լինի պատմել:

19-ամյա Ռոբերտը քայլող ուրախություն է եղել՝ վառ ու լուսավոր:

Փոքրիկ Գևորգը Ռոբերտի հորեղբոր տղան է՝ նրա պես սպիտակամաշկ ու կապույտ աչքերով: Ռոբերտի մայրը՝ տկն. Աննան, նրան իր որդու պես է սիրում, ասում է՝ Ռոբերտի պես չարաճճի է, շարժուն: Ընտանիքը համաձայնել է պատմել իրենց Ռոբերտի՝ «Մոնումենտցի Կյաժի»  մասին:

 Աննա Աբաջյան (մայր) -Ռոբերտը ծառայության ընթացքում միշտ հարցնում էր՝ մամ, տեսնես, երբ հետ գամ, Գևսիկը ինձ կհիշի՞: Ինչքան էր ուրախացել Գևորգի ծնվելուց: Շատ է սիրել նրան, շատ կապված է եղել: Ռոբերտի համար հայրն իդեալ էր, որ մի բան հայրն ասում էր, վերջ, այդպես պիտի լիներ, ուրիշ ձև չկար: Փորձում էր նմանվել՝ հայրը ոնց է ուտում, ուտելուց ոնց է նստում, ոնց է պառկում: Ռոբերտը յուրահատուկ էր, չգիտեմ՝ իր նման երկրորդը կլինի՞:

Ես սպասում եմ, ես անընդհատ այդ օրերին էլ եմ սպասել եմ, որ ինքը պիտի զանգի ասի՝ մա՛մ, ես ողջ եմ, ամեն ինչ նորմալ է: Չգիտեմ…երևի էնքան լավն էր, Աստված տարավ իր մոտ, ասաց՝ հերիքա, մի քիչ էլ ես … Հորաքրոջ աղջիկը երազին տեսել է Ռոբերտին, ասել է՝ դուք ինչի եք լացում, ինչի եք վատ զգում, ես շատ լավ եմ, դուք տեսա՞ք, ես ինչքան ադրբեջանցի եմ սպանել, տեսե՞լ եք, իմացե՞լ եք էդքան բան, գնացեք ուրախացեք, ես շատ լավ եմ, էնքան ուրախ է եղել երազում:

 

 

Գևորգյան Անահիտ (տատիկ)- Ռոբերտը միշտ ավագ է եղել, ասում էր՝ ավագ են տվել, դե գիտես՝ դպրոցում ավագ էի, քոլեջում ավագ էի, հիմա ստեղ էլ եմ ավագ: Ասում էի՝ բալա, հասկանո՞ւմ ես, որ պատասխանտավություն ես վերցնում քո վրա, ասում էր՝ պիտի անպայման դառնամ սերժանտ: Արձակուրդ էր եղել, մի համազգեստ էլ գնեցինք, տարավ իր հագով սարքեց, հագից չէր ուզում հանել, հպարտանում էր դրանով, զինվորական էլ չենք ունեցել ընտանիքում… Մի օր դպրոցում անկարգություն էր արել, տնօրենն ասաց՝ 15 օրով հեռացվում ես դպրոցից, ասել էին տատիկիդ խաթր են գնահատականները դնում, որոշեց, որ դպրոց պիտի գա, տետրերը ցույց տա: Ասացի ՝ 15 օր հետո կտանես, ասաց՝ չէ կասեն 15 օրում է գրել, մտանք տնօրնին մոտ, ասաց ՝ ես դպրոց չեմ եկել, եկել եմ տետրերը թողնեմ, որ տեսնեք՝ ես ախատում եմ: Բոլոր առարկաների տետրերը կոկիկ, գեղեցիկ: 6-րդ դասարանի նամակն էինք գտել Ձմեռ պապիկին գրած: Գրել էր,թե ինչ է ուզում, որտեղ կարելի է այդ նվերը գտնել , որ խանութոււմ է տեսել:

Երբ ամսի 2-ին սկսվեց այդ ամենը, ինտերնետով տեսանք, գիտեինք, թե վիրավոր է, լուրն ուղարկեցինք ծնողներին, որ հանգիստ լինեն, հետո ուր զանգեցինք ոչ մի տեղ չկար: Խառնվեցինք, ծնողները գիշերը եկան: Ամենասարսափելին առաջին պահն էր՝ երեխես արդեն չկար:

 

:

Գևորգ Աբաջյան (պապիկ)- Ռոբերտն իր 19 տարեկան հասակում թողեց այնքան հիշողություններ, վառ էջեր, որ երևի 50-60 տարի ապրած որոշ մարդիկ այդքան բան չեն թողել: 5-6 տարեկան պիտի դառնար, փոքրիկ խնջույք էինք կազմակերպել հարազատներով, մեկ էլ տեսնենք իրար հետևից գալիս են ու գալիս: Հայրն ինչքան ընկերներ ուներ, իրար հետևից եկան լցվեին: Բոլորին ասել էր՝ ծնունդսա, կգաք: Իրեն « Մոնումենտցի Կյաժ » են ասում, հպարտանում էր իր մականունով, սիրում էր: Նա յուրաքանչյուր րոպե ուզում էր հետք թողել, միշտ նկարվում էր:

 Ռիտա Աբաջյան (հորաքույր)- Երբ Ռոբերտին ասում էինք՝ կարո՞ղ է չգնաս բանակ, գնաս Ռուսաստան, ասում էր ՝ չէ, հորքուր, գնամ պարտք է, կատարեմ գամ: Ասում էր՝ գալու եմ բոլորիդ ատամները քաշեմ, պռոտեզ դնեմ: Ռոբերտը շատ աշխատասեր էր, նպատակասլաց, հարցեր լուծելու կարողություն ուներ, ճկուն միտք: Եթե հարց էր լինում, մեր բակի բոլոր երեխաներ՝ 5-15 տարեկան, գալիս էին հարցնում՝ Կյաժը տու՞նն է: Կյաժս պիտի գնար, բոլորի հարցերը լուծեր: Մի օր հետևից գնացի, տեսնեմ հո չի ջղայնանում, հո չի ծեծում…6-7 տարեկանից հարցեր էր լուծում:

Մի տարիքով բարեկամուհի ունենք, պիտի գար մեր տուն, ընտանիքից ում անունը տվել է, չեն ճանաչել,ասել է փոքր կյաժ երեխա ունեն, փողոցի երեխեքը բոլորով բերեցին, հասցրին մեր տուն: Ամռանը քույրերով տխուր նստած էինք, ճնշում էինք չափում, մեկ էլ ներս մտավ՝ գժեր գժվեք, աբխոդի ժամ է: Ճնշումներս էլ անցավ, լիցքավորեց բոլորիս, մի ժամ նստած ծիծաղում էինք: 

 

Արամայիս Պապանյան (ընկեր)- Մի օր զանգեց, բոլոր ընկեներին հավաքեց, ասաց, որ տեղ ունենք գնալու: Տեսնենք բուկետով, երգիչներ է հավաքել, ասաց՝ քշեք հետևիցս: Գնացինք, հասանք Չորրորդ գյուղ, կանգնեցինք բոլորս պատրաստ, նվագողները սկսեցին նվագել, ասեցին՝ արի դու էլ երգի, չերգեց: Դուռը բացվեց, մեկը գոռաց՝ հերնա, տղերք: Ծաղիկները շպրտեցինք, դուրս եկանք: Դա բանակ գնալուց մի երկու ամիս առաջ էր՝ 17 տարեկանում:

 

Ալեքսանդր Աբաջյան (հայր)- Ռոբերտը 5 տարեկանից մինչև 70 տարեկան ընկեր ուներ: 17 տարեկան տղա էր, 25 տոննա բարձած մեքենան քշեց 10.000 կմ: Ես վատառողջ էի, չէի կարող վարել, կանչեցի, որ կողքս լինի: Շատ լավ գնաց ամբողջ ճանապարհը, ես կողքին կարողանում էի հանգիստ քնել, շատ էր սիրում մեքենաներ: Ճանապարհին հասցրել էր նույնիսկ նկարել ընթացքը, շատ էր սիրում նկարել ամեն ինչ: Ռոբերտը բոլորի հետ ընկեր էր,ինչքան ընկեր մենք ունեինք, բոլորի հետ կապը պահում էր: Նոր բարեկամ էր գտել, բերեց ասեց՝ տես բարեկամդա: Պետք չէ հիշել, թե ոնց է մահացել Ռոբերտը, պետք է հիշել, թե ոնց է ապրել:

 

 

Ռոբերտի հրամանատարն է եղել Արցախում հերոսաբար զոհված Արմենակ Ուրֆանյանը, ով հակառակորդի գերազանցող ուժերի ճնշման տակ անձնակազմին հրամայաել է հեռանալ: Հրամանատարի հետ են մնացել նրա երեք զինվորները, որոնց մեջ են եղել Ռոբերտ Աբաջյանը ու Քյարամ Սլոյան: 

 

Քյարամին սպանել են, երբ վերջինս փորձել է վիրավորված հրամանատարին տանել բլինդաժ: Իսկ Ռոբերտը մյուս վիրավոր ընկերոջն է փորձել օգնել: Երկար ժամանակ անհավասար մարտի է բռնվել հակառակորդի դեմ, հետո ձեռքերը բարձրացրել՝ ցույց տալով իբր հանձնվում է ու վերջին պահին իր մոտ եղած նռնակը պայթեցնելով սպանել 10 թշնամու:

 

Հավերժ փառք մեր հերոսներին: