«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

«Հրաչյան քույրիկից ութ տարով է փոքր: «Իմ պահած եղբայրն է: Հայրիկս շուտ է մահացել, Արցախյան առաջին պատերազմից հետո պայթել է ականի վրա, մայրիկս ամբողջ օրն աշխատում էր, գյուղատնտեսական աշխատանքներով զբաղվում, Կոռնիձորում էինք ապրում, իսկ ես եղբորս էի խնամում: Ծանր տարիներ էին»,-«Փաստի» հետ զրույցում հիշում է Հրաչյայի քույրը՝ Հասմիկը:

Նրա խոսքով, փոքր տարիքից էր երևում, որ եղբայրը սիրում է զենքը: «Զենքի խանութների մոտով երբեք անտարբեր չէր կարողանում անցնել: Փոքրուց երազում էր զինվորական դառնալու մասին: Սրտի հետ կապված խնդիր ուներ, ստուգեցին, նկատեցին խնդիրը: Բացի դա, տան միակ զավակն էր, և իրեն բանակ չտարան: Բայց գնաց, բոլոր փաստաթղթերը լրացրեց և մեկնեց ծառայության»: Հրաչյայի ժամկետային զինծառայությունն անցել է Դիլիջանում՝ տանկային զորամասում: Երկու տարվա ընթացքում արժանացել է շնորհակալագրերի, խրախուսանքների.

«Մեր պարծանքն էր, միշտ փայլում էր: Բանակից զորացրվել էր, համազգեստը չէր ուզում հագից հանել: Միշտ ասում էր՝ համազգեստով ինձ լավ եմ զգում: Որևէ այլ մասնագիտության մասին չի էլ մտածել, ցանկանում էր բարձրաստիճան զինվորական դառնալ, ծառայել հայրենիքին: Հրամանատարական կազմը մշտապես գոհ է եղել իր ծառայությունից»: Զորացրվելուց հետո Հրաչյան ծառայության է անցել ԱԱԾ սահմանապահ զորքերում: Քույրիկն ասում է՝ չնայած տարիքով փոքրը Հրաչյան էր, բայց հոգ էր տանում ընտանիքի մասին:

«Երբ ուսանող էի և վարձով էի բնակվում, աշխատում էր, իմ վարձի գումարը տալիս, ինձ հագուստ գնում: Ամեն հարցում իմ կողքին կանգնած էր: Հրաչի մասին խոսելիս չեմ կարողանում ինձ զսպել, շատ ցավոտ թեմա է ինձ համար: Վերջերս որդի եմ ունեցել, մի քիչ իրենով եմ սփոփվել: Բայց այնպիսի սթրես եմ տարել Հրաչյայի զոհվելուց հետո, որ անգամ ամենաոխերիմ թշնամուս չեմ ցանկանա, չեմ ցանկանա, որ որևէ մեկն այդ ճանապարհն անցնի»: Հասմիկի խոսքով, Հրաչյան իր տեսակով ընկերասեր էր: «Իր վերջին մեկ կտոր հացը կտար ընկերոջը: Մեկը նեղության մեջ լիներ, մի խնդիր ունենար, օգնության էր հասնում: Հարևաններին էր շատ օգնում՝ խոտն էր օգնում հնձել, ցորենը հավաքել ու դաշտից տուն բերել: Ամեն հարցում բոլորի կողքին էր: Այդպիսի կարճ կյանք ապրեց»: Հրաչյան երկու պատերազմի է մասնակցել՝ Ապրիլյան և 44-օրյա:

«Ապրիլ յան պատերազմի ժամանակ Արցախում էի բնակվում: Պատերազմական նման գործողություններ չէինք տեսել, գյուղի միջով տանկեր էին անցնում, անհանգիստ էինք, Հրաչը զանգում էր, ասում՝ ամեն ինչ լավ է լինելու, առաջ ենք գնալու»: 44-օրյա պատերազմի օրերին Հրաչյան Վայքի զորամասում էր ծառայում: «Սեպտեմբերի 27-ին պատերազմը սկսվեց, Արցախում էի, զանգեց՝ դրությունը լավ չի, երեխեքին վերցրու, դուրս արի: Այդ առավոտյան հայտարարված տագնապով ինքն արդեն զորամասում էր: Ասացի՝ Ապրիլ յանի նման մի քանի օր կտևի, շուտ կվերջանա: Անընդհատ ասում էր՝ չէ, դուրս արի: Հոկտեմբերի 6-ին զանգեց ինձ՝ մեզ տարան, մենք գնացինք: Սարսափում էի, ասացի՝ Հրա՛չ, հետ կգաս: Նույնիսկ այդ ծանր պայմաններում ինձ կարողացել էր գումար ուղարկել, ամեն ինչ անել, որ երեխաների հետ հասնեմ Երևան: Երևանում էինք արդեն, իր հետ էի խոսում, անընդհատ ասում՝ խնդրում եմ, հետ կգաս, ասաց՝ անպայման կգամ: Անջատեց հեռախոսը: Սկսեցի հետ զանգել, բայց արդեն անհասանելի էր: Այդ պահից սկսվեց մղձավանջը: Հոկտեմբերի 13-ի գիշերն ինձ շատ վատ էի զգում, արթնացա, շունչս կտրվում էր, չէի կարողանում քնել:

Առավոտյան ընկերներից մեկին զանգեցի, ասաց. «Հասմի՛կ, մսաղացի մեջ էինք, անտառներով գալիս ենք, բայց Հրաչը չեկավ»: Հրամանատարի համարը գտա, զանգահարեցի, ասաց՝ ձեզ կզանգեմ: Չդիմացա, նորից զանգեցի՝ ուզում եմ Հրաչյայից ինչ-որ նորություն իմանալ, ասաց՝ քիչ հետո ձեզ կզանգեն: Զանգեց ինչ-որ մեկը, ներկայացավ, ասաց՝ ձեր եղբոր «ուդոն» ենք գտել, արյունոտ է, հավանական է, որ զոհվել է: Սպասում էի, որ զանգահարողն ասի, որ գուցե վիրավոր է, գուցե կորցրել է, բայց ասում էր՝ հավանական է, որ զոհվել է: Սկսեցի փնտրել հիվանդանոցներում, հետո՝ դիահերձարաններում: Մյուս տղաներին տղամարդիկ էին փնտրում, իսկ մեր տան տղամարդը պատերազմում էր: Հետո մամաս ԴՆԹ անալիզ հանձնեց: Մի գիշեր էլի վատ երազ տեսա, որ Հրաչին մահացած եմ գտել, գնացել ու Արայիկ Հարությունյանին ասում եմ՝ ո՞վ պետք է պատասխան տա իր մահվան համար: Առավոտյան նորից Հերացի գնացի, նկարներ էին ցույց տալիս, Հրաչի նկարը տեսա: Այդ պահին ուրախությունն ու սուգը խառնվում են իրար: Մտածում եմ՝ գտա, հարցնում եմ՝ գուցե վիրավոր է, բայց աշխատակիցն ասում է՝ մեզ մոտ միայն մահացածներն են»:

Հրաչյան զոհվել է հոկտեմբերի 14ին՝ Ջրականում, քույրիկը մարմինը գտել է հոկտեմբերի 28-ին: Հրաչյան զոհվել է հրամանատարի կյանքը փրկելիս: ԱԹՍ-ն հարվածել է, և վիրավոր հրամանատարին օգնության հասած տղաները զոհվել են: Հոկտեմբերի 28-ին Հրաչյան արդեն Մեծամորում էր: Քույրիկը գնում ու տասնյակ դիերի մեջ ճանաչում ու տուն է տանում եղբորը: Մայրիկը չի տեսել որդու մարմինը, շարունակում է սպասել Հրաչյայի վերադարձին: Հասմիկն ասում է՝ Հրաչյան «գնաց» հանուն հայրենիքի, դա իր գիտակցված ընտրությունն էր: Հիմա ընտանիքին ապրելու ուժ տալիս են Հասմիկի երեխաները: «Շատ ծանր ապրումներ ունեցանք ես ու մայրիկս: Բայց հետո իմ մեջ ուժ գտա երեք աղջիկներիս ու մայրիկիս համար կյանքը շարունակելու: Իսկ հետո ծնվեց իմ տղան: Ուզում էի Հրաչյա «ունենալ», բայց չկարողացա տղայիս անունը Հրաչ դնել: Նայեցի իրեն ու հասկացա՝ ինքը Հրաչը չի: Որդիս մեր պապիկի՝ Միքայելի անունն է կրում: Հրաչն էլ էր երազում տղա ունենալ և նրան Միքայել անվանակոչել, ինչոր առումով երևի նաև իր երազանքն իրականացրեցի: Իմ տղան մեզ սփոփեց: Մեր ամբողջ օրն իրենով ենք լցրել: Հրաչյան ամեն պահի կողքիս կանգնած էր, նման եղբայր է եղել ինձ համար: Կարող էր այնքան շատ զանգել մեկ օրվա մեջ, որ բարկանայի՝ Հրա՛չ, գործ եմ անում, խանգարում ես: Ասում էր՝ ուզում եմ երեխեքի հետ խոսեմ: Ուզում եմ, որ հիմա էլ զանգի, էլ չեմ բարկանա, թե՝ խանգարում ես, բայց էլ չի զանգում...»:

Հասմիկը վստահ է՝ պատերազմում նահատակված տղաների ընտանիքներում ծնված փոքրիկները ուժ ու հույս են տալիս ծնողներին ցավը հաղթահարելու համար: «Մամայիս ոչինչ չի սփոփում: Անընդհատ լաց է լինում, բարկանում եմ միշտ, ինքն էլ ինձանից է նեղանում: Կանգնում է տանը Հրաչի անկյունում ու անդադար լաց լինում: Բոլորիս տրամադրությունը, մտքերը միայն Միքայելն է փոխում»: Հավելում է՝ վատն այն է, որ պատերազմը չի ավարտվում, նոր զոհեր ու վիրավորներ ենք ունենում, համարյա ամեն ընտանիք այս ցավը մտել է: «Մարդիկ էլ են փոխվել: Շարունակում ենք զգալ մոտալուտ պատերազմի հոտը: Տեսեք, թե ինչ է կատարվում Արցախում: Քանի օր է արդեն, ինչ Արցախը շրջափակման մեջ է: Ինչոր իմաստով պատերազմի և ձուլվելու ընտրության միջև են կանգնած մարդիկ: Բայց այնտեղ որևէ մեկը թույլ չի տա իր անձնագրում Ադրբեջան գրվի: Այսքան երեխա զոհվեց, որ վերջում սա ունենայի՞նք, որ վերջում էլ թուրքական անձնագիր ստանայի՞նք: Երևի այս բոլոր ապրումներից է, որ քարացել ենք»:

Հ. Գ. - Հրաչյա Պողոսյանը հետմահու պարգևատրվել է «Մարտական ծառայություն» և «Արիություն» մեդալներով: Հուղարկավորված է Գորիսի զինվորական պանթեոնում:

ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ»:

Հոդվածն ամբողջությամբ՝ թերթի այսօրվա համարում: