Կարևոր իրադարձություններ

Ինչո՞վ է պայմանավորված Հայաստանի հետ կապված թուրքական նպատակադրումներին Ռուսաստանի և Իրանի հակադրման անհրաժեշտությունը. «Փաստ»

04 Նոյեմբեր, 2021 09:02
Ինչո՞վ է պայմանավորված Հայաստանի հետ կապված թուրքական նպատակադրումներին Ռուսաստանի և Իրանի հակադրման անհրաժեշտությունը. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

«Արցախյան պատերազմից մեկ տարի անց տարածաշրջանային մակարդակով ակտիվորեն քննարկվում է Հարավային Կովկասում տրանսպորտային ուղիների ապաշրջափակման թեման։ Ըստ այդմ, Թուրքիան փորձում է ակտիվորեն առաջ մղել Հարավային Կովկասում 3+3 ձևաչափով համագործակցության 6-ակողմ հարթակ ստեղծելու իր առաջարկը։ Բայց հարկ է նկատել, որ խնդիրը ոչ այնքան համագործակցության ձևաչափն է, որքան թե ինչ պայմաններով տեղի կունենա Հարավային Կովկասում նախատեսվող տրանսպորտային ուղիների ապաշրջափակումը, ու այդ կապակցությամբ ինչպիսի իրավապայմանագրային դաշտ կստեղծվի։

Բնականաբար, Թուրքիան այս տեսանկյունից իր տեսլականն ունի և փորձում է հասնել նրան, որ վերջնական իրերի դրությունը իրեն մեծապես ձեռնտու լինի, որի արդյունքում կկարողանա, Ադրբեջանից ու Վրաստանից բացի, իր ազդեցությունը տարածել նաև Հայաստանի վրա, ու ամբողջ Հարավային Կովկասը կհայտնվի Թուրքիայից կախվածության մեջ։ Հետաքրքրական է, որ Ռուսաստանը և Իրանը ևս կողմ են տարածաշրջանային համագործակցության 3+3 ֆորմատի ստեղծման գաղափարին, սակայն նրանք այն պատկերացնում են իրենց համար ձեռնտու տարբերակով, ինչն ինչ-որ չափով ենթադրում է նաև Թուրքիայի ախորժակի զսպում։ Ուստի ներկա պայմաններում Հայաստանի համար ամենակարևոր հարցն այն է, որ Հայաստանի հետ կապված Թուրքիայի նպատակադրումներին Ռուսաստանը և Իրանը կոշտ ձևով հակադրվեն։ Ու այս ուղղությամբ քայլեր նախաձեռնելիս պետք է հաշվի առնել այն հանգամանքը, որ ռուս-թուրքական հարաբերություններում վերջին շրջանում էական լարվածության միտումներ են նկատվում։

Այս օրերին Թուրքիան մեծ ռազմական կոնտինգենտ է կուտակել Սիրիայում և եռանդուն ձևով պատրաստվում է լայնածավալ արձակում սկսել Սիրիայի հյուսիսային շրջաններում քրդական ստորաբաժանումների դիրքերի վրա։ Բնականաբար, հաջողության դեպքում Թուրքիան չի բավարարվի Սիրիայի հյուսիսային շրջաններով և կփորձի ողջ երկրում թուրքական ազդեցություն հաստատել։ Հաշվի առնենք նաև, որ թուրքական վաղեմի ծրագրերի մեջ է մտնում նաև Սիրիայի նախագահ Բաշար ալ Ասադի տապալումը։ Իսկ Ռուսաստանն աջակցում է Ասադին և փորձում է վերականգնել նրա իշխանությունը Սիրիայի ողջ տարածքի վրա, որի արդյունքում կուժեղանա ռուսական ազդեցությունը։ Ստացվում է, որ Սիրիայում թուրքական նկրտումները չեն բխում Մոսկվայի շահերից, և ինչ-որ մի պահի ռուս-թուրքական բախումը, այդ թվում՝ միջնորդավորված ձևով, դառնում է անխուսափելի։ Սակայն ռուս-թուրքական հարաբերություններում առաջացած խութերը սրանով չեն ավարտվում։

Անկարան պարբերաբար հայտարարում է, որ չի ճանաչում Ղրիմի միավորումը Ռուսաստանի հետ և հետևողականորեն զինում է Ուկրաինային, որպեսզի այն վերականգնի իր տարածքային ամբողջականությունը։ Ուստի պատահական չէ, որ ուկրաինացիները վերջին օրերին Դոնբասում սկսեցին կիրառել թուրքական «Բայրաքթար» ԱԹՍ-ներ ու մոտ ապագայում պատրաստվում են անգամ Ուկրաինայում թուրքական ԱԹՍ-ների կառուցման գործարան կառուցել։ Բնականաբար, Թուրքիայի կողմից Ուկրաինայի ուղղությամբ ակտիվացմանը Ռուսաստանը շատ ցավոտ է արձագանքում։ Հետաքրքրական է նաև, որ F-35 ամերիկյան կործանիչների մատակարարման ծրագրի կասեցումից հետո Թուրքիան ձգտում է ԱՄՆ-ից նոր 40 միավոր F-16 կործանիչ գնել։

Անկարան Վաշինգտոնի համաձայնությունը ստանալու համար փորձում է կործանիչների գնումը արդարացնել այն հանգամանքով, թե դրանց ձեռք բերումը պայմանավորված է Ռուսաստանին զսպելու անհրաժեշտությամբ։ Ստացվում է, որ, չնայած որոշ ուղղություններով համագործակցությանը, ստրատեգիական առումով Թուրքիան և Ռուսաստանը մնում են լուրջ տարածաշրջանային մրցակիցներ։ Իսկ թե Թուրքիան որքանով կկարողանա ամրացնել ու հզորացնել իր դիրքերը, կախված է նաև Հայաստանի շուրջ ստեղծված իրավիճակից։ Այս ֆոնին պատահական չէ, որ Էրդողանն անձամբ շտապեց մասնակցել Արցախից Ադրբեջանի կողմից բռնազավթված Վարանդայում «Ֆիզուլի» օդանավակայանի բացմանը։

Սա նաև հատուկ ժեստ էր՝ ուղղված Ռուսաստանին, որը Հարավային Կովկասը տասնամյակներ շարունակ համարել է իր ազդեցության գոտին։ Ուստի ներկայիս պայմաններում Հայաստանի առաջնահերթ խնդիրն է խորացնել ու ընդլայնել Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները և ռազմատեխնիկական փոխգործակցության արդյունքում նոր և ժամանակակից զենքեր ձեռք բերել, ինչը թույլ կտա արգելակել թուրքական անզուսպ հավակնությունները։ Պետք է հաշվի առնել, որ վերջին շրջանում հրապարակային մակարդակում Թեհրանի ու Բաքվի միջև հարաբերությունների սրացումը և Թեհրանի կողմից կոշտ արձագանքը իր սուր ծայրով ուղղված է Թուրքիայի դեմ, քանի որ Անկարայում են հյուսվում Հայաստանով անցնող Իրանի հյուսիսային ճանապարհը կտրելու և պանթուրքական ծրագրերի ներքո Իրանը քայքայելու ծրագրերը։

Այս հանգամանքը նույնպես պետք է օգտագործել, որպեսզի տարածաշրջանային համագործակցության նոր ձևաչափի գործարկման դեպքում Իրանը ևս սատարի Հայաստանին, իսկ հայ-իրանական հարաբերությունները շարունակաբար զարգանան։ Բայց, որքան էլ զարմանալի է, Նիկոլ Փաշինյանը, այս հարցերով զբաղվելու փոխարեն, հանրությունից գաղտնի Ալիևի հետ է քննարկում 6-ակողմ հարթակ ստեղծելու առաջարկը։ Եվ եթե Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը չհայտարարեր այս մասին, թերևս չէինք էլ տեղեկանա, որ Ալիևի հետ այսպիսի գաղտնի շփումներ են տեղի ունենում»։

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում:

 

 

Լրահոս

Դիտել ավելին