Shabat.am-ը ուսումնասիրությունների շարք է սկսել՝ ներկայացնելով ՀՀ պետական կառույցներում 2018 թվականի թավշյա հեղափոխությունից հետո արված բարեփոխումները, բացթողումներն ու անելիքները:Գերատեսչությունների աշխատանքի որակը գնահատում ենք՝ հիմք ընդունելով լրատվամիջոցի կողմից ուղարկված հարցմանը պատասխանելու ժամկետները, բովանդակությունն, ինչպես նաև մեր խմբագրություն զանգահարած քաղաքացիների բողոքները:
Ցավոք, որ որոշ պետական հաստատություններ անգամ հարցմանը պատասխանելու պարզ գործողության ընթացքում էին թերանում, ուստի կարելի է պատկերացնել, թե ինչ խնդիրների կարող է բախվել հասարակ քաղաքացին, եթե գործը հասնի այդ ինստիտուտների հետ աշխատելուն:
Սակայն հանուն արդարության հարկ է նշել, որ կային նաև գերատեսչություններ, որոնք հստակ կետերով պատասխանել են մեր հարցմանը:
Այս անգամ անդրադառնում ենք ՀՀ արդարադատության նախարարությանը:
Հեղափոխությունից հետո մեր խմբագրություն բազմաթիվ քաղաքացիներ են զանգահարել՝ այս կամ այն գերատեսչության աշխատանքների հետ կապված խնդիրներով: Նրանց շրջանում փոքրիկ հարցում ենք իրականացրել, թե հատկապես որ կառույցների աշխատանքից են գոհ, որոնցից՝ հակառակը: 75%-ից ավելին ՀՀ արդարադատության նախարարության աշխատանքը դրական է գնահատել:
Ստորև ամփոփ ներկայացնում ենք նախարարությունում վերջին երկու տարում կատարված աշխատանքները, որից հետո էլ գերատեսչության կողմից տրամադրված ամբողջական մանրամասն տեղեկատվությունը:
• Քրեակատարողական համակարգի աշխատակիցների աշխատավարձը շուրջ 30 տոկոսով բարձրացել է։
• Քրեակատարողական հիմնարկները վերազինվել են անվտանգության ապահովման ժամանակակից միջոցներով։
• Հայաստանի բոլոր 12 քրեակատարողական հիմնարկները 2020 թվականի հունիսի մեկից միացել են սննդի մատակարարման նոր համակարգին։
• Բարելավվել են ցմահ դատապարտված անձանց պահման պայմանները:
• Հաստատվել են դատաիրավական բարեփոխումների, հակակոռուպցիոն ռազմավարության, մարդու իրավունքների ազգային ռազմավարության և այլ ծրագրեր:
• Կարգապահական վարույթ հարուցելու լիազորություն ունեցող մարմինների թվին ավելացել է Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը։
• Միայն դատավորներից բաղկացած Կարգապահական հանձնաժողովը փոխարինվել է Էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովով, որի անդամները, բացի դատավորներից, ընդգրկում են նաև հասարակական կազմակերպությունների կողմից առաջադրված իրավաբան գիտնականներին։
• Նախատեսվել է դատավորների գործունեության գնահատման նոր կարգ, որի համաձայն դատավորների գործունեությունը ենթակա է լինելու պարբերական գնահատման։
• Հստակեցվել է էական կարգապահական խախտման հիմքով դատավորի լիազորությունների դադարեցման ընթացակարգը։
• Ներդրվել է «Վճարման կարգադրություն» էլեկտրոնային համակարգը:
• Մշակվել են մի շարք օրենքի նախագծեր և փաթեթներ (ՀՀ քրեական օրենսգրքի, ՀՀ քրեական դատավարության Օրենսգրքի և ՀՀ քրեակատարողական օրենսգրքի և այլն)
• Կոռուպցիայի կանխարգելման նպատակով միջոցառումներ են իրականացվել պետական գրանցում ստացած իրավաբանական անձանց իրական սեփականատերերի բացահայտման և նրանց վերաբերյալ տեղեկությունների հրապարակման ուղղությամբ:
• Աշխատանքներ են տարվում գույքի և եկամուտների շահերի հայտարարագրման համակարգի արդյունավետությանն ուղղված բարեփոխումների վերաբերյալ:
• Ներդրվել է իրավիճակային հայտարարագրի ինստիտուտը։
• Քրեականացվել են բռնություն գործադրելու հրապարակային կոչերն ու բռնությունը հրապարակայնորեն արդարացնելը կամ քարոզելը:
• Ներդրվել է ՍԴ դատավորների, ԲԴԽ անդամների դատավորների թեկնածուների բարեվարքության գնահատման հավասարակշռված կառուցակարգ:
• Բարեփոխումներ են իրականացվել Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման ոլորտում. հեշտացվել է ամուսնությունների, երեխաների ծնունդների գրանցումը, սկսվել է «մեկ պատուհան» սկզբունքով քաղաքացիների ընդունման աշխատանքները:
Հաստատվել են՝
1. Դատական և իրավական բարեփոխումների 2019-2023 թվականների ռազմավարությունը և դրանից բխող գործողությունների ծրագրերը։
2. Մարդու իրավունքների պաշտպանության ազգային ռազմավարությունը և դրանից բխող 2020- 2022թթ. գործողությունների ծրագիրը։
3. Հակակոռուպցիոն ռազմավարությունը և դրա իրականացման 2019-2022 թվականների միջոցառումների ծրագիրը։
4. Ոստիկանության բարեփոխումների ռազմավարությունը և դրանից բխող 2020-2022 թվականների գործողությունների ծրագիրը։
5. Քրեակատարողական և պրոբացիայի ոլորտի 2019-2023 թվականների ռազմավարությունն ու դրա իրականացման միջոցառումների ծրագիրը։
6. Մարդու իրավունքների պաշտպանության ազգային ռազմավարությունը և դրանից բխող 2020- 2022թթ. գործողությունների ծրագիրը։
Դատաիրավական ոլորտում իրականացված բարեփոխումներ`
1. Կարգապահական վարույթ հարուցելու լիազորություն ունեցող մարմինների թվին ավելացել է Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը։
2. Միայն դատավորներից բաղկացած Կարգապահական հանձնաժողովը փոխարինվել է Էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովով, որի անդամները, բացի դատավորներից, ընդգրկում են նաև հասարակական կազմակերպությունների կողմից առաջադրված իրավաբան գիտնականներին։
3. Նախատեսվել է դատավորների գործունեության գնահատման նոր կարգ, որի համաձայն դատավորների գործունեությունը ենթակա է լինելու պարբերական գնահատման։
4. Հստակեցվել է էական կարգապահական խախտման հիմքով դատավորի լիազորությունների դադարեցման ընթացակարգը։
5. Ներդրվել է «Վճարման կարգադրություն» էլեկտրոնային համակարգը (հասանելի է հետևյալ հղումով՝ https://cabinet.armlex.am/)։ Ներկայում տվյալ համակարգից օգտվում են ֆինանսական և այլ կազմակերպություններ (բանկեր, վարկային կազմակերպություններ և կապի օպերատորներ)։ Վճարման կարգադրությունները հիմնված են անվիճելի վճարային պարտավորությունների վրա և հիմնականում կիրառվում են պարտքերի հավաքագրման համար։
6. Ազգային ժողովի կողմից ընդունվել և 2020թ. ապրիլի 15-ից ուժի մեջ է մտել «Սնանկության մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքը՝ ուղղված սնանկության կառավարիչների հաշվետվողականության և պրոֆեսիոնալիզմի բարձրացմանը, սնանկության վարույթում ծախսերի և ժամկետների կրճատմանը և էլեկտրոնային համակարգերի ներդրմանը։
Քրեակատարողական ոլորտում իրականացված բարեփոխումներ`
1. Քրեակատարողական համակարգի աշխատակիցների աշխատավարձը շուրջ 30 տոկոսով բարձրացել է։
2. Հայաստանի բոլոր 12 քրեակատարողական հիմնարկները 2020 թվականի հունիսի մեկից միացել են սննդի մատակարարման նոր համակարգին։ Գործառույթը պատվիրակվել է մասնավոր ընկերությանը։
3. Քրեակատարողական հիմնարկները վերազինվել են անվտանգության ապահովման ժամանակակից միջոցներով։
4. Ցմահ դատապարտյալներին առաջին անգամ հնարավորություն է տրվել պատիժը կրել նաև բաց տեսակի ուղղիչ հիմնարկում։
5. 13 ցմահ ազատազրկման դատապարտված անձի ուղղիչ հիմնարկի տեսակը փոխվել է մեկուսացվածության ամենախիստ աստիճանից մեկուսացվածության ավելի մեղմ աստիճան ունեցող ուղղիչ հիմնարկ (փակից-կիսափակ)։
6. 8 ցմահ ազատազրկման դատապարտված անձ կիսափակ ուղղիչ հիմնարկից տեղափոխվել է մեկուսացվածության ավելի մեղմ աստիճանն ունեցող կիսաբաց ուղղիչ հիմնարկ։
7. Պատժի հետագա կրումից պայմանական վաղաժամկետ ազատվել է 2 ցմահ ազատազրկման դատապարտված անձ։
8. Մշակվել և 2020 թվականի մայիսի 5-ին ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունվել է «Ներման մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։
9. Մշակվել և 2020 թվականի փետրվարի 22-ին ուժի մեջ են մտել «Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և «Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» օրենքները, որոնք միտված են քրեական ենթամշակույթը հաղթահարելուն և դրա նկատմամբ զրո հանդուրժողականություն ցուցաբերելուն:
Կոռուպցիայի դեմ պայքարի ուղղությամբ իրականացված բարեփոխումներ`
1.«Դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը։
2.Ի թիվս դատական իշխանությունում իրականացվող մի շարք այլ բարեփոխումների, ներդրվել է Սահմանադրական դատարանի դատավորների, Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամների դատավորների թեկնածուների բարեվարքության գնահատման հավասարակշռված կառուցակարգ։
3.«Ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման մասին» օրենքի և հարակից օրենքներում փոփոխություններ և լրացումների կատարելու մասին օրենքների նախագծերը։
4.Կոռուպցիայի կանխարգելման նպատակով`միջոցառումներ են իրականացվել պետական գրանցում ստացած իրավաբանական անձանց իրական սեփականատերերի բացահայտման և նրանց վերաբերյալ տեղեկությունների հրապարակման ուղղությամբ։
5.Հաստատվել է Իրավաբանական անձանց իրական սեփականատերերի հայտարարագրման ձևանմուշը, որի հիման վրա հանքարդյուաբերող ընկերությունները ներկայացրել են իրենց հայտարագրերը։
6.Ձեռնարկվում են միջոցներ հայտարարագրի ներկայացման էլեկտրոնային համակարգի ստեղծման ուղղությամբ։
7.Գույքի և եկամուտների շահերի հայտարարագրման համակարգի արդյունավետությանն ուղղված բարեփոխումներ։
8.Հայտարարագրերի վերլուծության գործընթացում ընդլայնվել է Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի գործիքակազմը։
9.Մշակվել և կառավարության կողմից հաստատվել է հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձի հայտարարագրի նոր ձևանմուշը, որում ի թիվս այլ պահանջների՝ ավելացել է նաև շահերի հայտարարագրման պահանջը։
10.Ներդրվել է իրավիճակային հայտարարագրի ինստիտուտը։
ՄԻՊ ռազմավարության շրջանակներում իրականացված միջոցառումներ`
1.Վավերացվել է «Սեռական շահագործումից և սեռական բնույթի բռնություններից երեխաների պաշտպանության մասին» Եվրոպայի խորհրդի կոնվենցիան։
2.Օրենսդրորեն ամրագրվել է գրավի՝ որպես այլընտրանքային խափանման միջոցի կիրառման հստակ չափանիշներ։
3.Վերապատրաստումներ խոշտանգումների և վատ վերաբերմունքի արգելքի թեմաներով ոստիկանների, ռազմական ոստիկանների, քննիչների, դատախազների, դատավորների, հոգեբուժական ու երեխաների խնամքի հաստատությունների աշխատողների, քրեակատարողական ծառայության ծառայողների և բժշկական անձնակազմի համար։
4.Մշակվել է Իրավահավասարության ապահովման մասին և Ազգային փոքրամասնությունների մասին օրենքների նախագծերի փաթեթը։
ՔԿԱԳ ոլորտի բարեփոխումներ`
1. 2019 թվականի սեպտեմբերի մեկից քաղաքացին ՔԿԱԳ մարմնից որևէ ծառայություն ստանալու համար կարող է դիմել տարածքային առումով իրեն ամենամոտ տարածքային մարմին։
2. Ամուսնություն գրանցել կարող են բոլոր երկրների քաղաքացիները. այլևս պարտադիր պահանջ չէ զույգերից մեկի՝ Հայաստանում գրանցում ունենալու փաստը։
3. Հայաստանն ամբողջությամբ անցել է քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման փաստը հաստատող էլեկտրոնային փաստաթղթերի տրամադրմանը։
4. 2020 թվականի մարտի 8-ից Երևան քաղաքում ամենամեծ թվով ծննդօգնություն իրականացնող կազմակերպություններում երեխաների ծնունդների գրանցումն ու դրանից բխող օրենսդրությամբ նախատեսված այլ գործառույթներն իրականացվում են տեղում։
5. 2020 թվականի մարտից Արդարադատության նախարարությունը սկսել է «մեկ պատուհան» սկզբունքով քաղաքացիների ընդունելության սպասասրահի կազմակերպման աշխատանքները և այս պահին դրանք գտնվում են ավարտական փուլում, քաղաքացիները հնարավորություն կստանան դիմումեր ներկայացնել՝ ՔԿԱԳ գործակալություն, Իրավաբանական անձանց պետական ռեգիստր, Սոցիալական ապահովման ծառայություն, Միգրացիոն ծառայություն, Կադաստրի պետական կոմիտե, Թաղման բյուրո և Ազգային արխիվ։
Այլ աշխատանքներ`
1. Քրեականացվել են բռնություն գործադրելու հրապարակային կոչերն ու բռնությունը հրապարակայնորեն արդարացնելը կամ քարոզելը։
2. Իրավաբանական անձանց պետական ռեգիստրի տվյալների բազան լրատվական գործունեություն իրականացնողների համար դարձել է անվճար։
3. 2008թ.-ի մարտի 1-ից 2-ը Երևան քաղաքում տեղի ունեցած իրադարձությունների ժամանակ տուժած անձանց տրամադրվել է աջակցություն։ Բավարարվել է 56 դիմում, տրամադրվել է 630 մլն դրամի փոխհատուցում:
Մշակվել են՝
1. «Հանրային ծառայության մասին» օրենքում և հարակից օրենքներում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքների նախագծերը, որոնցով առաջարկվում է հայտարարատուների համար սահմանել ծախսերի և փաստացի տիրապետվող գույքի հայտարարագրման պարտականություն:
2. Հակակոռուպցիոն կոմիտեի և հակակոռուպցիոն:
3. Դատարանների ստեղծմանն ուղղված օրենսդրական ակտերի նախագծերը:
4. ՀՀ քրեական օրենսգրքի, ՀՀ քրեական դատավարության:
5. Օրենսգրքի և ՀՀ քրեակատարողական օրենսգրքի նախագծերը:
6. Վարչական դատավարության օրենսգրքում և Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին օրենքում փոփոխությունների նախագիծը, որով նախատեսվում է այլ անձի կողմից վարչական ակտի հասցեատիրոջ համար բարենպաստ վարչական ակտի վիճարկման դեպքում բացառել այդ վարչական ակտերի ավտոմատ կասեցումը։ Ինչ վերաբերում է արդարադատության ոլորտում առկա բացերին և խնդիրներին՝ ապա դրանք իրենց լուծումներով ամբողջությամբ ամրագրվել են վերը նշված ռազմավարություններում։
2018 թվականի մայիսից հետո կատարված աշխատանքներին ավելի մանրամասն կարող եք ծանոթանալ հետևյալ հղումով՝ http://moj.am/legal/view/article/1198/, իսկ 2019 թվականի աշխատանքներին՝ http://moj.am/legal/view/article/1263/: