«Փաստ»-ի հյուրն է քաղաքագետ Լևոն Շիրինյանը.
– Պարոն Շիրինյան, Եվրամիություն– Հայաստան համաձայնագրի ստորագրումը դրական ազդեցություն կունենա՞ մեր երկրի ինքնիշխանության ամրապնդման վրա:
– Այն երկիրը, որը հավասարակշռում է մեկ երկրի ազդեցությունը մյուս երկրի ազդեցությամբ, շահում է անկախության մեջ: Լինի մեծ երկիր, թե փոքր երկիր: Փոքրերի պարագայում՝ առավելապես: Ուստի, բնականաբար, այդ համաձայնագրի պարագայում մեր անկախությունն ամրապնդվելու է:
Հասկանալի է, որ այսօր ընկել ենք սլավոնաթուրքական այդ դաշտի մեջ՝ անդամագրվելով ԵՏՄ–ին:
Միաժամանակ առկա է նաև հարցի երկրորդ բաղադրիչը: Մենք եվրոպական մշակույթ ու քաղաքակրթություն ստեղծած ժողովուրդներից մեկն ենք: Մենք ենք հույների, հռոմեացիների նաև իրանցիների հետ միասին ստեղծել արևմտյան քաղաքակրթությունը:
– Այսինքն՝ վերադառնում ենք մեր տեղը՝ քաղաքակրթական առումով:
– Այո, վերադառնում ենք: Քանզի այսօր մի քիչ թեքված ենք դեպի ասիականը: Ճիշտ է, մենք մեր մեջ ասիականություն էլ ունենք, բայց եթե շատ այս ուղղությամբ թեքվենք, արդեն դա վտանգավոր է լինելու մեզ համար:
Սրանով հանդերձ, մեր հիմնական պորտալարը եվրոպան է, և եվրոպան նաև մեզնից է ստացել չափազանց շատ բան: Այնպես որ, հասկանալի է, թե եվրոպական արժեհամակարգն ինչքան կարևոր է մեզ համար, որպեսզի չաղճատվի ու պահպանվի մեր կոդը՝ մշակութային, քաղաքական և քաղաքակրթական կոդը:
– Իսկ ղարաբաղյան հարցի լուծման առումով այն մեզ ինչ–որ բան կտա՞:
– Ղարաբաղի հարցը լուծված է:
– Այդ՝ ինչպե՞ս:
– Մեր բանակը որտե՞ղ է կանգնած. բա, մենք լուծել ենք այն…
Մնացել է միջազգային ճանաչումը, որը ներկայում ընթացող գործընթաց է: Եվ դրա վերջը հեռու է: Այսպես ձևակերպեմ՝ հարցը լուծված է, բայց նրա միջազգային ճանաչումը հեռու է դեռ:
Այսպես է, է՛լի. տղան ամուսնանում է, բայց նրա հայրը համաձայն չէ այդ ամուսնությանը: Իսկ տղան արդեն երեխաներ է ունենում, տուն ու տեղ է դնում: Վերջը հայրը համաձայնվելու է, ի՞նչ պետք է անի ուրիշ:
Սրա նման է Ղարաբաղի հարցը:
– Իսկ միջազգային ճանաչման առումով համաձայնագիրը ոչինչ չի՞ տա:
– Միջազգային ճանաչումը կապված է բազմաթիվ դժվարությունների ու խարդավանքների հետ: Կախված է տարբեր շահերի համադրումից: Բայց մի օր դա էլ է լինելու, չի կարող այդ պահը չգալ:
– Բայց ասվում է, որ մենք մարտադաշտում հաճախ հաղթանակներ ենք գրանցել, բայց պարտվել ենք դիվանագիտական սեղանի շուրջ: Ասել է թե՝ տառապանքը փորձ ունի:
– Դա բոլշևիկյան տգետ թեզ է, նման բան չի եղել: Եթե հաղթել ենք, այն ամրագրել ենք դիվանագիտության մեջ: Եթե չենք ամրագրել, ապա պարզապես ուժներս չի պատել:
Է՛լի եմ կրկնում՝ դա տխմար, հին, մաշված թեզ է:
– Ընդհանուր առմամբ ի՞նչ կտա մեզ տվյալ համաձայնագիրը:
– Մենք եվրոպայի հետ ավելի հեշտ ենք շփվում, և մեր պորտալարով եկող քաղաքական ու արժեհամակարգային, նաև տնտեսական կապերն ուժեղանում են:
Իսկ Ռուսաստանն էլ գահավեժ գնում է տնտեսական անկում: Եվ նրա համար շատ կարևոր է, որպեսզի միջնորդ դառնանք նրա և եվրոպայի միջև: Մենք կարող ենք այս երկրին առաջարկել մեր այդ ծառայությունը: Կհաջողվի՞, թե չի հաջողվի՝ կախված է լինելու նաև մեզնից, մեր վարպետությունից: Բանն այն է, որ դրան դիմադրողներ են լինելու նաև հենց Հայաստանում:
– Ովքե՞ր են դիմադրելու:
– Նրանք, ովքեր զբաղվում են կողոպուտով, թալանով: Քանզի այդ փոփոխությունների մեջ կտեսնեն Հայաստանի վերածնունդը:
– Իսկ իրական փոփոխություն մեր իշխանությունները պատրա՞ստ են կատարել:
– Կա երկու տարբերակ: Նախ՝ ուզեն–չուզեն անելու են:
Երկրորդ՝ մեր իշխանավորների միջին տարիքը 60–ն անց է: Նրանք այլևս ինչքա՞ն են ապրելու: Ուրեմն պետք է իմանան, որ իրենք էլ, իրենց հարազատներն էլ, երբ ժամանակը գալիս է, մեռնում են: Ու այս հարցում փողը չի օգնում: Հո հարյուր տարի չե՞ն ապրելու…
Կամ եթե կամավոր չգնան փոփոխությունների, ուրեմն նրանց կստիպեն այդ փոփոխությունները: Կամ կանեն այնպես, ինչպես եղավ Զինբաբվեում:
– Բայց նրանք սերունդներ են դաստիարակում իրենց «տեսքով»:
– Ապրիլյան պատերազմն ապացուցեց, որ նոր սերունդն ավելի լավ է կռվում, քան հին սերունդը: Որովհետև նրանք հետսովետական ազգային դպրոցի աշակերտներն են:
Ես վստահ եմ, որ եթե սովետական դպրոցի շրջանավարտներից լինեին, տանուլ էին տալու պատերազմը: Որովհետև շատ դաժան կռիվ է եղել, շա՛տ դաժան: Այդ 800 հեկտարի վրա չարժե բևեռվել: Մենք հաղթել ենք:
Ասելս այն է, որ այս սերունդը գալիս է: Ուզի–չուզի՝ գալիս է:
Իսկ մենք էլ պետք է նպաստենք, որ լավը կյանքում առաջ գնա, ո՛չ թե մեր բարեկամը: Սա էլ մեր խնդիրն է:
– Մի խոսքով՝ նաև արժեքային առումով եք փոփոխություններ ակնկալում, որ լինելու են մեր կյանքում:
– Միանշանակ: Մենք եվրոպական արժեհամակարգի ժողովուրդ ենք և գնում ու մոտենում ենք մեր այդ արժեքներին: Վերականգնում ենք մեր պորտալարը: Թաթայից գնում ենք Բեթհովեն:
Նաև կարող ենք առավել ուժեղանալ քաղաքական առումով, որովհետև ստեղծվում են դաշնակցային հարաբերություններ:
Բայց առկա է մյուս հարցը. ինչքանո՞վ կարող ենք օգտվել: Մոտավորապես այսպես է՝ տղայիդ 1000 դոլար տվել ես, որ իրեն հագուստ գնի: Բայց գնացել մսխել, եկել է: Դո՞ւք եք մեղավորը, թե՝ ինքը…
Շարունակությունը՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում